Door het ijs gezakt

Sinds de introductie van de PC in de jaren ’80 zijn we wereldwijd door het ijs gezakt. We ‘beginnen gewoon’ met een tekst. Even snel een ‘simpel tekstje’ plaatsen brengt over het algemeen alleen maar verliezers met zich mee. De zender bereikt zijn doel niet. De ontvanger krijgt geen heldere boodschap.

Nemen we wel de tijd voor een tekst, dan doen we dat doorgaans pas als die al op tafel ligt. Dan gaan we nog eens kritisch naar de tekst kijken. Dat is te laat. Verbeteren, aanpassen is vrijwel onmogelijk. De architectuur van de tekst deugt niet. Schrappen en schuiven is zinloos. Redigeren is tijd investeren op het verkeerde moment.

Onleesbare teksten

‘Onleesbare’ teksten ontstaan vaak als de schrijver verzuimt om vooraf bewust na te denken over de ‘ideale lezer’ (STAP 2A). Wie is die persoon, die de tekst gaat lezen? Probeer hem of haar zo helder mogelijk in beeld te krijgen. Dat maakt het schrijven een stukk makkelijker. Behalve de ‘ideale lezer’ zijn er meer ingrediënten af te wegen. Zie de video ‘Teksten Bakken‘ op YouTube.

Een ijzingwekkend tekstvoorbeeld uit het onderwijs

Een abonnee van deze tips leverde mij een ijzingwekkend tekstvoorbeeld aan. De afzender van de tekst is een schoolbestuur…

Ik beperk me tot vijf fragmenten uit de lange, onbegrijpelijke tekst:

• De komende tijd zal worden ingezet om vanuit een nieuw Strategisch Beleidsplan de daarin beoogde doelstellingen te realiseren.
• Echter, wij zullen onze leerlingen moeten begeleiden om volwaardige burgers van de 21ste eeuw te zijn. Ook de onderwijsinspectie speelt hierop in en, na het steeds scherper stellen van het toezichtkader en de daarbinnen te leveren uitkomsten, is er een dialoog ontstaan hoe wij onze leerlingen kunnen gaan begeleiden naar bij de “21ste century skills”.
• Voor wat de interne ontwikkelingen betreft, zullen deze de komende beleidsperiode in het licht staan van verdere professionalisering. De kwaliteit van het primair proces is daarbij het vertrekpunt voor de stichting. Tezelfdertijd wordt beleid ontwikkeld om te voorkomen dat in de toekomst scholen als kwalitatief zwak beoordeeld kunnen gaan worden.
• Het (her)definiëren van de missie tegen de achtergrond van huidige en toekomstige ontwikkelingen, leidt tot een visie hoe deze missie te realiseren in onze stichting.
• Hierbij kunnen nadrukkelijk aanvullingen, aanpassingen of beleidswijzigingen gaan optreden ten opzichte van het huidige schoolplan van onze school. Immers, het nu voorliggende schoolplan kan nog geen relatie hebben tot het in ontwikkeling zijnde nieuwe stichtingsbeleid.

Schrijf jij je kind in bij deze school?

Opmerkingen bij de tekst

Waar moet ik beginnen? Dit is één grote brij van woorden, rechtstreeks uit het ongetwijfeld deskundige, maar chaotisch brein van de schrijver overgezet naar het beeldscherm. Deze tekst heeft een totaal gebrek aan betekenis. De tekst wemelt van de passieve constructies, onnodig aangevuld met zal, zullen, kunnen en gaan. De lezer verdwijnt samen met de schrijver in het wak…

Opmerkingen op zinsniveau zijn bij dit tekstvoorbeeld zinloos. Deze tekst schreeuwt om een grondige herziening in de vorm van tekstvoorbereiding met het TVF. Dat doe je bijvoorbeeld op basis van een paar simpele vragen, gebaseerd op de methode ‘Drie Denkstappen’:

• wat is je gedragsdoel (STAP 1C)
  met ander woorden: wat moet je lezer doen na het lezen
• wie is jouw ideale lezer (STAP 2A)
  schets vooraf een profiel van de persoon voor wie jouw tekst bedoeld is (wat weet hij, wat vindt hij, wat wil hij…)

Ga je aan de slag met de tool, dan merk je dat alle gedachten in jouw hoofd ‘op hun plek vallen’ nog voor je begonnen bent met de productie van de tekst.